Τα σύκα είναι γνωστά από την αρχαιότητα και φαίνεται ότι πρωτοκαλλιεργήθηκαν στην Αίγυπτο από όπου μεταφέρθηκαν στην Κρήτη και την υπόλοιπη Ελλάδα, γύρω στο 1500 π.Χ. H θρεπτική τους αξία είχε αναγνωριστεί από τους αρχαίους Έλληνες, αιώνες πριν από την επιστημονική κοινότητα, καθώς οι αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων κατανάλωναν πριν τα αγωνίσματα φρέσκα, αλλά και ξηρά σύκα.
Τα σύκα αποτελούν την καλύτερη φυτική πηγή ασβεστίου και φυτικών ινών. O Αμερικανικός Σύλλογος Διατροφής έχει καθορίσει ότι το αποξηραμένο σύκο είναι πλουσιότερο σε φυτικές ίνες, βιταμίνη Κ, χαλκό, μαγγάνιο, κάλιο, μαγνήσιο και ασβέστιο σε σχέση με τις ανθρώπινες ανάγκες.
Περιέχουν φυσικά και πολλά άλλα θρεπτικά συστατικά σε μικρότερες ποσότητες. Από αυτά ξεχωρίζουν τα αντιoξειδωτικά συστατικά, η βιταμίνη C, τα φλαβονοειδή και οι πολυφαινόλες. Συνεπώς τα σύκα είναι πασίγνωστα για τις υπακτικές και τις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες. Τέλος, ο σίδηρος, ο φώσφορος και το φυλλικό οξύ μπορούν να προσληφθούν από τα σύκα σε ικανοποιητικές ποσότητες
Φυσικά όλα αυτά τα αγνοούσα όταν τα καυτά μεσημέρια του Ιουλίου καθόμουν κάτω από τον ίσκιο της συκιάς μας και μίλαγα στους νόστιμους καρπούς. "Άντε συκαλακια μου γλυκά, να σας κάνω μια χαψια". Και όταν η φλούδα τους έπαιρνε αυτό το υπέροχο μοβ χρώμα, τότε καταλάβαινα πως είναι έτοιμα. "Γιαγιά γίνανε τα σύκα" φώναζα όλο χαρά και έδινα το σύνθημα σε όλη τη γειτονιά να ξεκινήσουμε τα μαζεματα. Τα χαμηλά εύκολα τα μαζεύαμε, για τα ψηλότερα όμως η γιαγιά επιστρατευε εμένα. Μικροκαμωμένη, ευλύγιστη και ευκίνητη σκαρφαλωνα καθημερινά με επιδεξιότητα στα κλαδιά του ψηλού δέντρου και γέμιζα σακούλες με τους μελενιους καρπους. "Κοίτα το κάθαρμα πώς ανεβαίνει έλεγε η θεία μου που έμενε δίπλα και με ζητούσε δανεική να μαζέψω και τα δικά της ψηλά. Τελικά πήγαινα σε τουλάχιστον 5-6 σπίτια καθημερινά. "Καθάρισε τα όλα Μαρινακι" και όταν κατέβαζα τις φορτωμένες τσάντες οι ιδιοκτήτες των δέντρων χαμογελούσαν ευχαριστημένοι. "Αύριο πάλι σε περιμένουμε" έλεγαν και με φιλευαν τάπερ και σακουλάκια γεμάτα σύκα. "Αυτά να φας, είναι καλύτερα από της γιαγιάς σου, πιο γλυκά, να πάρεις και κανένα δράμι, φτερό στον άνεμο εισαι". Και εγώ επεστρεφα στη γιαγιά μου με την πληρωμή μου που πολύ την ευχαριστιόταν και με μπουκωνε αυστηρά με τα δικά μας σύκα που φυσικά ήταν τα καλύτερα του γαλαξία γιατί μόνο αυτή περιποιόταν τη συκιά τόσο καλά, ηξερε από το χωριό της, ενώ όλοι οι αλλοι γειτονοι ζούσαν στην άγνοια.
Υποχρεωτικά τρώγαμε τουλαχιστον 6 σύκα τη μέρα, 2 πριν το πρωινό μπάνιο, 2 μετά το μεσημεριανό φαγητό και 2 πριν το απογευματινό μπάνιο, για να έχουμε ενεργεια. "Άνοιγε το μην έχει σκουλήκια" έλεγε και μόλις έβλεπε το ζωηρό κόκκινο χρώμα της σάρκας του φρούτου χαμογελούσε ικανοποιημένη "Σαν διαμάντι, μέλι, μέλι, τα δικά μας τα σύκα είναι τα καλύτερα". Όποιος ήθελε επιπλέον, μπορούσε να φάει ελεύθερα, κάτι που δεν ίσχυε με το καρπούζι ή το πεπόνι, μάλλον επειδή τα αγόραζε.
Στο τέλος της βδομάδας χωρίζαμε τα σύκα σε 3 κατηγορίες. Αυτά που τρώγονταν, τα πιο μεγάλα παραγινωμενα που θα γίνονταν μαρμελάδα και τα πιο μικρά παραγινωμενα που θα τα ξεραιναμε στον ήλιο. "Να βγάλουμε το χειμώνα μας" έλεγε, σαμπως τα σύκα ήταν το μυστικό φάρμακο της μακροζωίας.
Μαρμελάδα όλοι φτιάχνανε, αποξηραμένα σύκα μόνο η γιαγιά μου τα πετύχαινε. "Όλη μου τη ζωή ξεραινω σύκα, τόσα μυστικά που ξέρω που να με φτάσουν αυτές εδώ" έλεγε υποτιμητικά για τις γειτόνισσες που θαύμαζαν τις αρμαθιές με τα σύκα μας.
Πρώτα πρώτα βραζαμε νερό με χυμό λεμονιού και ζεματιζαμε 3 λεπτά τα σύκα. "Άμα δεν τα ζεματισεις δεν αποστειρωνονται και γεμίζουν σκουληκι" έλεγε και αναρωτιέμαι αν ακόμα και τώρα έχει ιδέα τι είναι η αποστείρωση. Στη συνέχεια τα απλώναμε σε δίσκους με απορροφητικά πανιά "να τραβήξουν τα πολλά ζουμια". (Τώρα απλώνω χαρτί κουζίνας, βαριέμαι να πλένω τα πανιά). Μία ώρα κράταγε το δεύτερο στάδιο της διαδικασίας και εμείς τότε ετοιμάζαμε τα ταψιά. Τα πλεναμε και τα απολυμαιναμε με ξίδι. Τα σκουπιζαμε και στη συνέχεια τα αφήναμε στον ήλιο να σκοτωθούν και τα τελευταία μικρόβια.
Ύστερα απλωναμε μέσα τα σύκα σε κυκλική φορά και σκεπαζαμε τα ταψιά με τούλια, που ευλαβικά φύλαγε η γιαγιά μου από μπομπονιέρες γάμων και βαπτίσεων, τα οποία τεντωναμε καλά και στηρίζαμε με μανταλάκια. Απο εδώ και πέρα αναλάμβανα εγώ δουλειά. Κάθε μέρα, δύο φορες, μία πριν το πρωινό μπάνιο και μια πριν το απογευματινό, γύριζα τα σύκα. Το βράδυ έπρεπε να φέρνω τα ταψιά μέσα στο σπίτι για να μην "υγρασιστουν και πάει τζάμπα η μέρα". Την τρίτη μέρα έπλενα τα ταψιά και ξανατοποθετουσα μέσα τα σύκα που ήδη είχαν αφυδατωθεί αρκετά. Την έβδομη μέρα ήταν έτοιμα, έπλενα τα ταψιά για τα νεα σύκα της εβδομάδας. Η γιαγιά μου τα έκανε αρμαθιές και τα κρεμαγε στο ταβάνι της αποθήκης για μερικές μέρες. Κατόπιν αποστειρωναμε βάζα, τοποθετούσαμε στον πάτο φύλλα δάφνης, που διώχνει τα ζουζούνια, για αυτό και συχνά σφουγγαριζε με δαφνονερο, μια σειρά σύκα, φύλλα δάφνης, σύκα και ούτω καθεξής μέχρι να γεμίσει το βάζο. Πολλά βάζα τα δώριζε στις γειτόνισσες, για να τις ευχαριστήσει ή και για να τους μπει λιγακι στο μάτι. Σαν μωρό η γιαγιά μου τρελαινόταν να την επιβραβεύουν για τα κατορθώματα της.
Δυστυχώς η συκιά μας γερασε και σταμάτησε να δίνει μελενιους καρπούς, μόνο κάτι ρυτιδιασμενα ανοστα σύκα με μαυρισμένη σάρκα που καθόλου δεν έμοιαζε με διαμάντι, πολλα απο αυτα σκουλήκιασμένα. "Παλιογρια, τεμπελιαζεις. Εμένα να κοιτάς που στα 85 μου δεν σταματάω" είπε η γιαγιά και την έκοψε από την ρίζα.
Η γειτόνισσα μου φέρνει καθημερινά σύκα. Τρώω πολλά, 6 κάθε μέρα, λες και δεν θέλω να χαλάσω τις παραδόσεις του σπιτιού. Αυτά που έμειναν αποφάσισα να τα ξερανω. Πάνε 20 χρόνια από την τελευταία φορά... Και όταν ετοιμαστούν τα βάζα, ένα από αυτά θα πάει στην γιαγιά, στα 90 της πια χρόνια σαν να την ακούω. "Τώρα είμαι εγώ η παλιογρια, αλλά σου φυτεψα άλλη συκιά που μεγαλώνει γρήγορα και θα έχεις τα πιο νόστιμα σύκα από όλους" Και όταν δοκιμάσει σίγουρα κάτι θα βρει να μου πει, κάποιο λάθος ή παραλειψη, κι ας ξέρει μέσα της πως είναι ακριβώς ίδια με τα δικά της νόστιμα αποξηραμένα σύκα...
Μαρίνα Γιάννου
